Skip to content

मराठी व्याकरण || Marathi Vyakaran

Home » संधि » Marathi Grammar Sandhi || SwarSandhi ||स्वर संधी

Marathi Grammar Sandhi || SwarSandhi ||स्वर संधी

marathi grammar sandhi

Marathi Grammar Sandhi

Marathi Grammar Sandhi Video

                                  संधी हि तत्सम शब्दांच्या बाबतीत होते वर्णच्या एकत्र होण्याच्या प्रकारास संधी असे म्हणतात. marathi grammar sandhi

वर्ण + वर्ण = संधी

 संधी म्हणजे वर्णाचे एकत्रीकरण होय.

संधी म्हणजे साधने / जोडणे होय

एकापुढे एक आलेले दोन वर्ण एकत्र होण्याच्या प्रकारास संधी असे म्हणतात .

संधीचे ऐकून चार प्रकार पडतात

  1. Q. संधीचे प्रकार किती?

A} दोन B} चार C} पाच

संधीचे प्रकार

  1. स्वर-संधी
  2. व्यंजन -संधी
  3. विसर्ग – संधी
  4. मराठी -विशेष संधी

1} स्वर- संधी :-

                 जेव्हा दोन स्वर एकत्र येतात तेव्हा त्या संधीला स्वर – संधी असे म्हणतात .   

 स्वर+स्वर = स्वर संधी

स्वर संधीचे ऐकून चार प्रकार पडतात?  marathi grammar sandhi

  • दीर्घत्व स्वर संधी
  • गुणादेश स्वर संधी
  • वृदृध्यादेश स्वर संधी
  • यणादेश स्वर संधी

A} दीर्घत्व स्वर संधी:-

                                       दोन सजातीय स्वर एकापुढे एक आले असता त्या दोघांबद्दल दीर्घ स्वर होतो त्यास दीर्घत्व स्वर संधी असे म्हणतात . marathi grammar sandhi

.

1} ऱ्हस्व + व्हस्व=दीर्घ

   अ+अ=आ

 इ+इ=ई

 उ+उ=ऊ

2} व्ह्स्व + दीर्घ =दिर्घ

   अ+आ=आ

 इ+ई=ई

 उ+ऊ=ऊ

3} दीर्घ  + ऱ्हस्व=दीर्घ

   आ+अ=आ

 ई+इ=ई

 ऊ+उ=ऊ

4} दीर्घ  +  दीर्घ=दीर्घ

   आ+आ=आ

 ई+ई=ई

 ऊ+ऊ=ऊ

             उदा.          विग्रह

 सूर्यास्त             सूर्यास्त – सूर्य + अस्त

स+ऊ=सु              सु + र्य + अ + स्त

य+र=र्य              सु + य + र + अ + अ + स्त

र्य+आ=र्या            सु + र्य + आ + स्त

र+अ=र                 सु + र्या + स्त

स+त=स्त                  सूर्यास्त

 

              उदा         विद्यार्थी

वि + इ =वी               विग्रह = विद्या + अर्थी

द + य =द्य               वी + दया + अ + र्थी

द्य + आ=दया           वी + द + य + आ + अ + र्थी

थ + इ = थी                                  

र + थी =र्थी                           दीर्घ  ऱ्हस्व

थ + आ+था

 

                                  वि+द+थ+र्थी

                                 वि + दया + र्थी

                                     विद्यार्थी

marathi grammar sandhi

ह+ई+हि       उदा . महिश      विग्रह = महि + ईश

                      म+हि+ई+श

                      म+ह+ई+ई+श

                       म+ह+ई+श

                        म+हि+श

                          महिश

म+उ=मु           मुनीच्छा

न+ई=नी       मु+नि+इ+च्छा

न+इ=नि       मु+न+इ+इ+च्छा

च+छ=च्छ      मु+न+ई+ च्छा     

च्छ+आ= च्छा    मु+नी+च्छा

                 मुनीच्छा

      मातृण        मातृ + ऋण

म+आ=मा       मा+तृ+ऋ+ण

व+ऋ=तृ        मा+त+ऋ+ऋ+ण

ऋ+ऋ=ऋ       मा+त+ऋ+ण

                 मा+तृ+ण

                   मातृण

                 जोडाक्षर = जोड + अक्षर

ज+ओ=जो       जो+ड+अ+अ+क्षर

ड+आ=डा        जो+ड+आ+क्ष+र                व्हस्व + ऱ्हस्व = दीर्घ

ड+अ=ड          जो+डा+क्ष+र

                         जोडाक्षर

                 कुंभार  = कुंभ + आर

क+.=कं           कुं+भ+आ+र               व्हस्व + दीर्घ = दीर्घ   

कं+उ=कुं           कुं+भ+अ+आ+र

अ+आ=भा           ————–

भ+अ=भा           कुं+भा+र

                    कुंभार

भानू =सूर्य         भानूदय =  भानू + उदय

भ+आ=भा          भा+न+ऊ+उ+द+य

न+ऊ=नू           भा+नू+द+य

                           भानूदय

      कवींद्र = कवी +इंद्र

व+ई=वी           क+व+इ+इं+द्र

व+इ=वि           क+व+इ+इ+.+द्र

वी+.=विं           क+वि+.+द्र

द+र=द्र            क+विं+द्र

इ+.=इं               कवींद्र

B} गुणादेश स्वर संधी:-

  • अ-आ याचापुढे इ-ई आल्यास त्याचा होतो
  • अ-आ यांच्यापुढे उ+ऊ आल्यास होतो
  • अ-आ यांच्यापुढे आल्यास त्याचा अर होतो
  • या बदल्यास संस्कृत मध्ये गुण असे म्हणतात व जो बदल होऊन दुसरा वर्ण येतो त्यास गुणादेश संधी असे म्हणतात. marathi grammar sandhi

   ईश्वरेच्छा       ईश्वर+इच्छा

श+व=श्व      ई+श्व+र+र+च्छा

र+ए=रे        ई+श्व+र+अ+र+च्छा            विजातीय स्वर अ+र=ए

च+छ=च्छ      ई+श्व+र+ए+च्छ

च्छ+आ=च्छा    ई+श्व+रे+च्छा

र+अ=र           ईश्वरेच्छा

                गणेश   गण+ईश

ण + ए = णे     ग+ण+ई+श

ण + अ =ण      ग+ण+अ+ई+श           अ+ई=ए

                 ग+ण+ए+श

                 ग+णे+श

                  गणेश

               उमेश = उमा + ईश

म+ए=मे         उ+म+आ+ई+श           आ+ई=ए

म+आ=मा        उ+म+ए+श

                उ+मे+श

                उमेश

           चंद्रोदय = चंद्र + उदय

च+.=चं     चं+द+र+उ+द+य

द+र=द्र     चं+द+र+अ+उ+द+य          अ+उ+ओ

द्र+ओ=द्रो   ………………………..

श+अ=र     चं+द्र+ओ+द+य

            चं+द्रो+द+य

              चंद्रोदय 

           महोत्सव = महा + उत्सव

म+अ=म    म+ह+आ+अ+त्स+व

ह+ओ=हो    ………….

त+स=त्स   म+ह+ओ+त्स+व

ह+आ=हा    म+हो+त्स+व

             महोत्सव

 

           देवर्षी  = देव + ऋषी

द+ए=दे     दे+व+अ+र+ऋ+षी

व+अ=व     दे+व+अर+र्षी

षी+र=र्षी     …………

ष+इ=षी     दे+व+र्षी

             देवर्षी

 

                    महर्षी = महा + ऋषी

ह+आ=हा          म+ह+आ+ऋ+षी

ष+इ=षी           म+ह+आर+ षी

षी+र= र्षी          महर्षी

C}वृदृध्यादेश स्वर संधी:-

  • अ-आ यांच्यापुढे ए-ऐ आल्यास त्याचा होतो
  • अ-आ यांच्यापुढे ओ -औ आल्यास त्याचा होतो

यालाच आदेश असे म्हणतात व त्यापासून तयार होणारया संधी वृदृध्यादेश स्वर संधी असे म्हणतात. marathi grammar sandhi

एकेक = एक+एक             एकेक = एक + एक

मराठी संधी                    ए+क+ए+क

पररूप संधी                    ए+क+अ+ए+क

क+ए=के                       ए+क+ऐ+क

क+ऐ=के                        ए+के+क

क+ऐ=के                        एकेके

 

                              मतैक्य

                             मत+ऐक्य

व+अ=त                    म+त+अ+ऐ+क+य

क+य=क्य                   म+त+ऐ+क्य

                             मतैक्य

 

                             सदैव

                          सदा + एव

द+ ऐ                 स+द+आ+ए+व

द+आ=दा              स+द+ऐ+व

                      स+दै+व

                       सदैव

Eq.   

  1. गंगौघ   = गंगा + ओघ
  2. वृक्षौदार्य =वृक्ष + ओदार्य
  3. भवौषधी =भव+ओषधी
  4. जलैघ = जल+ओघ marathi grammar sandhi

                      जलैघ

                 जल + ओघ

 ल + अ = ल     ज+ल+ओ+घ

 ल + ल = लै     ज+ल+अ+ओ+घ

                  ज+ल+औ+घ

                    जलैघ

 

                    गंगौघ

                  गंगा + ओघ

ग+आ=गा        गं+ग+आ+ओ+घ

                 गं+ग+औ+घ

                    गंगौघ

क्षा+ऐ = क्षौ        वृक्षौदार्य

दा+आ=या        वृक्ष + ओदर्य

                वृ+क्ष+ओ+दा+र्य

                वृ+क्ष+अ+ओ+दा+र्य

                वृ+क्ष+औ+दा+र्य

                   वृक्षादार्य

 

व+अ=व             भवौषधी

                भव+ औषधी

                भ+व+a+ओ+ष+धी

                भ+व+औ+षधी

                  भऔषधी

D} यणादेश स्वर संधी:- 

                  इ-उ-ऋ-लृ याच्या पुढे विजातीय स्वर आल्यास इ-ई साठी – य , उ-ऊ साठी व

ऋ साठी -र

लृ साठी -ल

            असा आदेश होऊन संधी होते त्यास यणादेश स्वर संधी असे म्हणतात.

                       इत्यादी

                      इति + आदि

त+य=त्य             इ+त+इ+आ+दि        इ च्यापुढे आ

त्य+आ=त्या           इ+त+य+आ+दि

द+इ=दि              इ+त+य+दि

त+इ+ती              इ+त+य+आ+दि

                        इत्यादी

 

                     प्रीत्यर्थ

                  प्रीती  + अर्थ

प+र=प्र            प्री+त+इ+अ+र्थ

प्र+ई=प्री            प्री+त+य+अ+र्थ

त+य=त्य            प्री+त्य+अ+र्थ

थ+र=र्थ             प्रीत्यर्थ

त+ई=ती

त्य+अ=त्य

 

                  स्वल्प = सु+अल्प

स+व=स्व          स+उ+अ+ल्प

स+ऊ=सु           स+व+अ+ल्प

ल+प=ल्प           स्व+अ+ल्प

स+व=स्व           स्वल्प

  1. अत्युलम = अति + उत्तम

त+य=त्य           अ+त+इ+उ+ल+म

त्य+उ=त्यु          अ+त+उ+ल+म

त+त=ल            अ+त्य+उ+ल+म

                     अत्युलम

  1. प्रत्येक =प्रती+एक

प+र=प्र             प्र+त+इ+ए+क

त+इ=ति            प्र+त+य+ए+क

                   प्र+त्य+ए+क

                     प्रत्येक

  1. मन्वंतर = मनु+अंतर

                    म+न+उ+अ+.+त+र

                    म+न+व+अं+त+र

                    म+न+वं+त+र

                      मन्वंतर

  1. पित्राज्ञा = पितृ+आज्ञा

त+ऋ=तृ             पि+त=ऋ+आ+ज्ञा

                    पि+त+र+अ+ज्ञा

                    पि+त्र+आ+ज्ञा

                      पित्राज्ञा

  • ए-ऐ,ओ औ याच्यापुढे कोणताही स्वर आल्यास त्याच्या जागी
  1. ए साठी – अय्र्
  2. ऐ साठी – आय्र्

असे आदेश होऊन त्याच्या जागी य आणि वं व्यंजनात स्वर मिसळतात.marathi grammar sandhi

  1. नयन=ने + अन

             न+ए+अ+न

             न+आय्र्+अ+न

              न+य+न

               नयन

  1. गायन = गै+अन

              ग+ऐ+अ+न

              ग+आय+अ+न

              गा+य+न

               गायन  

  1. गो+ईश्वर :- गवीश्वर

           ग+ओ+ई+श्व+र

           ग+अव+ई+श्व+र

           ग+वी+श्व+र

             गवीश्वर

  1. नौ+ईक= ना+वी+क

            न+औ+इ+क

            न+आव्र्+इ+क

               नाविक

marathi grammar sandhi

edit by :-pooja Deshmukh

error: Content is protected !!
0 Shares
Share via
Copy link
Powered by Social Snap